Her ne kadar efervesan tabletleri ilaç olarak düşünsek de bu tabletlerin farklı kullanım alanları vardır. Efervesan, kelime olarak köpüren anlamına gelen "Effervescent" kelimesinden dilimize geçmiştir. Bildiğiniz gibi bu tür maddeler suya atılınca köpürerek çözünürler. Bu makalemde efervesan tabletlerin nasıl köpürdüklerinden, kullanım alanlarından ve bu alanlardaki avantajlarından bahsetmek istiyorum.

İlk olarak suya atılan efervesan tabletlerin neden köpürdüklerinden konuşalım. Bu tabletler kullanım amaçlarına göre farklı katı maddelerin yüksek basınç ile sıkıştırılmasıyla elde edilir. Köpürmeye neden olan maddeler ise kimyada asit ve baz sınıfına giren maddelerdir. Asit ve bazlar etkileştiklerinde kendiliğinden olan asit-baz reaksiyonu gerçekleşir. Tabletlerde baz olarak karbonatlar, asit olarak ise oda sıcaklığında katı halde bulunabilen zayıf asitler kullanılır. Karbonatlar ile bu zayıf asitler reaksiyona girdiklerinde karbon dioksit (CO₂) açığa çıkar. En fazla kullanılan karbonat kabartma tozu, en fazla kullanılan asitler ise limon tuzu (sitrik asit) ve tartarik asittir.

İşte bir efervesan tablet suya atıldığında köpüklerin oluşmasını sağlayan, asit ve baz reaksiyonu sonucunda oluşan karbon dioksit gazıdır. Oluşan karbon dioksit, tabletin suda daha kolay ve kısa sürede çözünmesini sağlar. Ayrıca bir karıştırıcı gibi görev yaparak, maddelerin suda eşit oranda dağılmasına yani karışımın homojen olmasına yardım eder. Tablet suya atılmadan önce tablet içinde katı halde bulunan asit ve baz molekülleri birbirleriyle etkileşemezler. Fakat tablet suya atıldığında tableti oluşturan katı maddeler suda dağılmaya başlar. Böylece asit ve baz molekülleri birbirleriyle etkileşerek reaksiyona girerler.

Bu reaksiyonu evinizde de kolaylıkla yapabilirsiniz. Kabartma tozuna limon suyu (sitrik asit) veya sirke (asidik asit) damlattığınızda damlayan yerlerde köpüklerin oluştuğunu gözlemlersiniz. Oluşan köpükler, reaksiyon sonucu açığa çıkan karbon dioksit gazıdır.

Tıpta efervesan tabletler vitaminler, ağrı kesiciler, mide ilaçları gibi pek çok ilaç için kullanılır. Böylece sıvı olarak alınan etken maddeler, kapsül ilaçlara göre çok daha hızlı şekilde kan akışına karışır. Ayrıca mide, katı yapıdaki kapsüllerde olduğu gibi tabletleri çözmek için çalışmaz. Su ile kolayca reaksiyona giren maddelerden oluşan tabletleri nemden korumak için ilaç ambalajlarda Silika Jel gibi nem tutucu maddeler kullanılmaktadır.

Efervesan tabletlerin bir kullanım alanı da banyo bombası "bath bomb" adı verilen banyo köpükleridir. Özellikle yurtdışında bu kullanım şekli oldukça yaygındır. Sıcak su ile doldurulmuş bir küvete bu tabletler atılır. İlaçlarda olduğu gibi asit ve baz reaksiyonu sonucu karbon dioksit oluşur. Tabletlerde yer alan farklı aromalar ile güzel bir banyo keyfi yapılır. Aşağıdaki videoda bir banyo bombası testini izleyebilirsiniz.