Kan hücrelerimizin yüzeyinde bazı proteinler bulunur. Bu proteinlere antijen adı verilir. Antijenlerin görevi vücudun savunma sisteminde görev yapan antikorlar ile haberleşmek ve bulunduğu hücrenin yabancı bir hücre olmadığını savunma sistemine iletmektir. Böylece savunma sistemimiz bu hücrelere saldırmaz. Kan hücrelerindeki antijenler A ve B olarak isimlendirilmiştir. Kan hücrelerimizinde A antijeni varsa kan grubumuz A, B antijeni varsa kan grubumuz B, hem A hem de B antijeni varsa kan grubumuz AB, A ve B antijenlerinden ikisi de yoksa kan grubumuz O olarak sınıflandırılmıştır.

Antijenler ve antikorlar arasındaki ilişki anahtar kilit ilişkisine benzetilir. Yani her antijene tam olarak uyan bir antikor grubu vardır. Örneğin kan hücrelerindeki A antijenine bağlanabilen A antikoru bulunmaktadır. Fakat A antijeni ve A antikoru aynı anda kanda bulunmaz. Çünkü A antikoru A antijenine bağlandığı anda antijenin olduğu hücrenin vücut için yabancı ve zararlı bir hücre olduğu uyarısı verilir ve savunma sistemimiz A antijenine sahip hücrelere saldırır.

Özetle kanda aynı türden antijen ve antikorlar aynı anda bulunmamalıdır.

Bu nedenle her iki antijene sahip AB grubu genel alıcıdır. Yani AB grubu bütün kan gruplarından kan alabilir. Çünkü AB grubu kanda ne A ne de B antikoru bulunur. Benzer şekilde O grubu genel vericidir. Çünkü kanda hangi türden antikor olursa olsun (A, B veya her ikisi) kan hücrelerinde antikorların bağlanacağı antijenler bulunmaz. Fakat O grubu kanda hem A hem de B antikorları bulunmaktadır. Yani O grubu başka bir gruptan kan alamaz. Örneğin O kan grubu bir kişiye A grubu kan nakli yapılırsa, kanda bulunan A antikorları nakil edilen kandaki A antijenine bağlanır. Böylece savunma sistemi alarma geçirilir ve bu hücrelere saldırı gerçekleştirilir.

Rh Faktörü

Kan gruplarımız A Rh+, O Rh- şeklindedir. Buradaki Rh, Rhesus (Telaffuz : Risus) maymunlarından gelmektedir. 1940 yılında Landsteiner ve Wiener isimli bilimadamları Rhesus maymunları üzerindeki deneylerinde bir antijen daha keşfettiler. Bu antijene kısaca Rh denildi. Rh+ kan hücrelerinde Rh antijeninin olduğunu, Rh- ise kan hücrelerinde Rh antijeninin olmadığını göstermektedir. Kan nakillerinde bu antijen de önemlidir. Benzer şekilde Rh- kanlara sadece Rh- kanlar nakil edilebilirken, Rh+ kanlara hem Rh+ hem de Rh- kanlar nakil edilebilir. Rh+ kanda Rh antikoru bulunmadığından nakil edilen kanın Rh antijenine sahip olup olmamasının bir önemi yoktur.

Şanslı ve Şanssız Kan Grupları

En şanssız diye nitelendirebileceğimiz kan grubu O Rh- 'dir. Bu gruptaki kan hücrelerinde A,B ve Rh antijenleri bulunmadığı için bu gruba sahip kişilerin kanında A, B ve Rh antikorları bulunur. Bu nedenle bu grup bütün gruplara kan verebilirken başka hiçbir gruptan kan alamaz. Çünkü diğer gruplarda en az bir antijen bulunur. Eğer başka bir gruptan kan alırsa kişinin kendi kanında bulunan antikorlar alınan kandaki antijenlere bağlanır ve savunma sistemi alınan kanı yabancı madde olarak algılayarak saldırıya geçer. Benzer şekilde en şanslı olarak nitelendirebileceğimiz kan grubu ise AB Rh+' dir. Bu gruba sahip kan hücrelerinde bütün antijenler (A, B, Rh) bulunduğu için kanda bu antijenlere bağlanabilecek antikorlar bulunmaz. Bu nedenle her kanı alabilir fakat başka kan gruplarına kan veremez.

Dünyadaki kan gruplarına bakacak olursak en yaygın kan grubu O Rh+, en nadir kan grubu ise AB Rh- 'dir.

O Rh+ = %38.67
A Rh+ = %27.42
B Rh+ = %22.02
AB Rh+ = %5.88
O Rh- = %2.55
A Rh- = %1.99
B Rh- = %1.11
AB Rh- = %0.36

Hamilelilikte Rh Faktörü

Hamilelilikte anne ve bebeğin Rh faktörü son derece önemlidir. Annenin kanı Rh- ve bebeğin kanı Rh+ ise ciddi durumlar ortaya çıkabilir. Annenin kan hücrelerinde Rh antijeni olmadığı için annenin kanında Rh antikorları bulunmaktadır. Rh antikorları bebeğe geçerek, bebeğin kan hücrelerindeki Rh antijenine bağlanır ve bu hücrelerin yabancı hücre olduğu sinyalini gönderir. Böylece annenin savunma sistemi bebeğin kan hücrelerine saldırır. Bu duruma yenidoğanın hemolitik hastalığı denir. Bu sorun bebeğin kanının değiştirilmesiyle tedavi edilebilir.

Bu arada şunu da belirtmeden konuyu tamamlamak istemiyorum. Dünya literatüründe kan grupları harflerden oluşur A, B, AB, O hepsi harf şeklindedir. Fakat Türkiye' de O (harf) yerine 0 (sıfır) kullanılmaktadır. Bizde neden ve kim tarafından böyle bir kullanım şekli seçilmiş tam olarak emin değilim ama muhtemelen sıfır grubu hiçbir antijene sahip olmayan kan hücrelerini simgeliyor diye böyle bir seçim yapıldığını düşünüyorum.