4.5 milyar yaşındaki dünya, 3.8 milyar yıldır canlılara ev sahipliği yapmaktadır. Bu süre içinde yaşanan önemli küresel olaylar sonucunda, bazı canlı türleri yok olmuş, bazı canlı türlerinin ise besin zincirindeki yeri değişmiştir. Bu yok olma olayları içinde bazıları vardır ki, nerdeyse bütün canlıları dünya üzerinden silebilecek büyüklüktedir. Bu makalemde, tarihteki önemli yok olma olaylarından, bu olayların nedenlerinden ve sonuçlarından bahsedeceğim.

Canlıların dünyada ilk görüldüğü tarihten bu yana, 5 adet küresel çapta yok olma olayı yaşanmıştır.

Ordovizyen - Silüriyen Yok Olması

Ordovizyen - Silüriyen yok olması yaklaşık olarak 440 milyon yıl önce yaşanmıştır. Bu süreçte dünyadaki yaşamın yüzde 85'i yok olmuştur. Kabul gören teoriye göre bu olayın nedeni bitki sayısının aşırı artmasıdır. Bu zaman zarfında, dünyadaki canlıların büyük çoğunluğu denizlerde yaşamaktaydı. Yeryüzüne hakim canlı türü ise bitkilerdi. Bitki türlerinin aşırı çoğalması sonucunda, atmosferdeki karbondioksit miktarı düşmüş, bu düşüş dünyanın soğumasına neden olmuştur. Böylece devasa buzullar oluşmuş, hem deniz seviyesinde hem de dünyanın sıcaklığında büyük düşüşler yaşanmıştır. Bu yok olma olayı aniden olmamış milyonlarca yıllık süre içinde olmuştur (Tahminlere göre 9 milyon yıl).

Geç Devonyen Yok Olması

Geç Devonyen Yok Olması yaklaşık olarak 365 milyon yıl önce yaşanmış ve canlı türlerinin yüzde 75'i bu olay ile yok olmuştur. Bu olayın aniden mi gerçekleştiği, yoksa bir süreç içinde mi olduğu kesinlik kazanmamıştır. Yine kabul gören teoriye göre, bu olayın da sorumlusu bitkilerdir. Bitkiler toprağın kimyasını değiştirmiş, bu değişim denizlerde bakteri sayısının artmasına neden olmuştur. Bakteriler denizlerdeki oksijeni büyük bir hızla tüketmişler ve denizlerdeki diğer canlıların ölmesine neden olmuşlardır.

Permiyen - Triasik Yok Olması

Bu olay, bütün yok olma olayları içindeki en ciddi yok olma olayıdır. Sonuçta dünyada yaşayan canlı türlerinin yüzde 96'sı yok olmuştur. Bilimsel tahminlere göre 250 milyon yıl önce yanardağ patmaları yüzünden gerçekleşmiştir. Yanardağlardan çıkan yüksek miktardaki karbon dioksit dünya ısısının artmasına neden olmuş, böylece okyanuslar asidik hale gelmiştir. Ayrıca karbon dioksit ile beslenen bakteriler aşırı çoğalmış ve bu bakteriler yüksek miktarda metan gazı oluşturmuştur. Önceki yok olma olaylarında hayatta kalabilen ve yaklaşık 300 milyon yıldır dünyada yaşayan Trilobit'ler bile bu olayda hayatta kalamamış ve yok olmuşlardır.

Triasik - Jura Yok Olması

Triasik - Jura yok olması 200-214 milyon yıl önce gerçekleştiği düşünülen yok olmadır. Bu olayda da pek çok tür yok olmuştur. Bu olayın nedeni ile ilgili bir kaç teori olmasına rağmen (astreoit çarpması, volkan patlamaları, iklim değişikliği veya bu olayların birleşimi gibi) hiçbir teori için kesin kanıtlar bulunamamıştır. Bu yok olma olayı ile dinazorlar dünyada baskın tür haline gelmiştir.

Kretas - Palaojen Yok Olması

65 miyon yıl önce gerçekleşen Kretas - Palaojen yok olması (Kretas - Tersiyer olarak da isimlendirilir, kısaca K-T), muhtemelen en çok bilinen yok olma olaydır. 11 kilometre çapına sahip bir astreoitin dünyaya çarpmasıyla dinazorların da içinde bulunduğu canlıların yüzde 80'i yok olmuştur. Astreoit çarpması, volkanların patlamasına neden olmuş, patlamalarla beraber oluşan yoğun duman çıkışı, güneşi engellemiş ve bitkilerin çoğu ölmüş, ayrıca atmosfere salınan karbon dioksit gibi gazlar nedeniyle dünyanın sıcaklığı öncemli derecede değişmiş ve denizlerin asitlik oranı artmıştır. Bu ani değişimlere uyum sağlayamayan pek çok canlı da hayatta kalamamış, dinazorların nesli bu süreçte tükenmiştir. Bilim dünyası, dinazor fosil kayıtlarını incelemiş ve günümüze en yakın dinazor fosillerinin 65 milyon yıl öncesine ait olduğunu görmüşlerdir. Bu olaydan sonra yaşamış hiçbir dinazorun fosili bulunamamıştır. Böylece dinazorların bu süreçte tamamen yok oldukları anlaşılmıştır. Düşen astreoitin oluşturduğu kraterin bugünkü Meksika'da bulunan Yukatan yarım adasının kuzeyi olduğu düşünülmektedir. Kratere maya dilinde "şeytan kuyruğu" veya "şeytan başparmağı" anlamına gelen Chicxulub (Telaffuzu : Çiksulub) ismi verilmiştir.

Aşağıdaki videoda, K-T olarak isimlendirilen bu yok olma olayının animasyonunu izleyebilirsiniz.

Holosen Yok Olması

Pek çok bilim adamı, bulunduğumuz çağda da bir yok olmanın gerçekleştiğini düşünmektedir. Günümüzdeki bitki ve hayvan ölüm oranları, eski çağlara göre 10 ila 100 kat artmış durumdadır. Elbette ki bu artışın nedeni volkanlar veya astreoitler değil, insan kaynaklı etkilerdir.