Koklear (Cochlear) işitme cihazı, sağır veya her iki kulağında da ileri düzeyde işitme kaybı olan kişiler için geliştirilmiş bir cihazdır. Bu cihaz, yaygın olarak kullanılan işitme cihazlarından oldukça farklıdır. Yaygın olarak kullanılan işitme cihazları, sesi yükselterek duymada görevli elemanlara iletir. Koklear işitme cihazında ise gelen ses, elektrik sinyallerine çevrilerek, direkt olarak işitme sinirlerine iletilir. Koklear cihazı, adını iç kulaktaki koklea yapısından almıştır.

Koklea (Salyangoz), iç kulakta yer alan sarmal bir yapıdır. Kulağa gelen ses dalgaları kulak zarı vasıtasıyla kulak zarına iletilir. Kulak zarı gelen sese göre titreşir. Titreşimler orta kulaktaki çekiç, örs ve üzengi kemikleriyle kokleaya iletilir. Kokleanın içinde, kulak kanalından gelen titreşimleri elektrik sinyallerine çeviren ve saç teline benzeyen yapılar bulunmaktadır. Elektrik sinyallerine çevrilen ses dalgaları, sinirlere ve buradan da beyne iletilir. Beyin, gelen elektrik sinyallerini yorumlar ve duyma işlemi gerçekleşir.

Çoğu sağırlık veya ileri işitme kaybı durumlarında, kokleadaki saça benzer yapılar ya zarar görür ya da sayı olarak azalarak beynin yorumlayabileceği yeterli elektrik sinyallerini üretemezler. Bu tür durumlarda yaygın olarak kullanılan ve kulağa gelen sesi artıran işitme cihazları bir işe yaramaz. Çünkü kulağa gelen sesler ne kadar güçlendirilirse güçlendirilsin, elektrik sinyallerine dönüştürülüp, beyne iletilemez. Bu yüzden duyma gerçekleşmez. Bu tür durumlar için koklear işitme cihazı kullanılır.

Koklear cihazı, ortamdaki sesi beynin algılayabileceği elektrik sinyallerine dönüştürerek direkt olarak kokleadaki sinirlere iletir. Yani işitmede görev yapan kulak kanalı, kulak zarı, örs, çekiç, üzengi kemikleri ve kokleadaki saça benzeyen yapılar kullanılmadan duyma işlemi gerçekleştirilir.

Cihaz, iç ve dış kısımlardan oluşur. Dış kısım çoğunlukla kulağa takılırken, iç kısım ameliyat ile kafatasına, kulağa yakın bir bölgeye yerleştirilir. Ortamdaki ses, cihazın dış kısmındaki mikrofon ile algılanır. Dış kısımda bulunan ses işlemcisi, algılanan sesi dijital sinyallere çevirerek vericiye gönderir. Verici bu sinyalleri radyo sinyallerine dönüştürerek, kafatasına yerleştirilmiş iç kısma iletilir. İletilen sinyaller iç kısımdaki anten sayesinde alınır ve bu sinyallerin elektrik sinyallere dönüştürüleceği alıcıya aktarılır. Oluşturulan elektrik sinyalleri, elektrotlar sayesinde kokleadaki sinirlere iletilerek beyne gönderilir. Beyin elektrik sinyallerini yorumlar ve duyma işlemi gerçekleşir.

Dış Kısım (Yeni modellerde dış kısım farklı olabilir.)

İç Kısım (Kafatasına yerleştirilen kısım)

Koklear işitme cihazı her kişiye göre özenle ayarlanır. Ayarlama süresi 4 hafta kadar sürebilir. Süreç sonunda cihaz aktive edilerek, ince ayarlamalar yapılır. Elbetteki sesler, bir işlemci yardımıyla elektrik sinyaline dönüştürüldüğü için doğal seslerin tamamen aynısı değildir. Buna rağmen sağır veya ağır duyma kaybına sahip kişilerin tekrar duymasını sağlayarak, hayat kalitelerinin artırılmasında önemli rol oynar.