Şaşırtıcı gelebilir ama bilimsel olarak domates, salatalık, patlıcan, fasulye ve biber birer meyvedir. Peki bu bitkiler neden genellikle sebze olarak nitelendirilir? Bir bitkinin sebze veya meyve olabilmesi için hangi özelliklere sahip olması gerekir? Bu makalemde bu sorulara cevaplar arayacağız.

Konumuz için bitkilerin sınıflandırıldığı iki temel sistem vardır. Bunlar bilimsel sınıflandırma (Botanik) ve mutfak kültürüne göre sınıflandırmadır.

Bilimsel Sınıflandırma (Botanik)

Bilimsel olarak bir bitki kök, gövde, yapraklar ve çiçeklerden oluşur. Meyve, çiçeklerde bulunan tomurcuğun olgunlaşması ile oluşan kısımdır. Meyvelerin çekirdekleri vardır. Bu tanıma göre giriş kısmında belirttiğim gibi domates, salatalık, patlıcan, fasulye ve biber birer meyvedir. Çünkü bu meyvelerin herbiri tanımda olduğu gibi bitkilerin çiçeklerinde bulunan tomurcukların olgunlaşması ile oluşur ve hepsinin çekirdekleri vardır.

Sebzenin bilimsel bir tanımlaması yoktur. Bizim sebze olarak nitelendirdiğimiz bitkiler, bilimsel olarak bitkilerin yenilebilir kök, gövde, yaprak ve çiçek kısımlarıdır. Örneğin patates, pancar, havuç olarak isimlendirilen sebzeler bitkinin kök kısmı; asparagus, zencefil bitkinin gövde kısmı; marul, kıvırcık, ıspanak bitkinin yaprakları; karnabahar ve brokoli olarak isimlendirilen sebzeler ise bitkinin çiçek kısmıdır.

Mutfak Kültürüne Göre Sınıflandırma

Aşçılık ve mutfak kültüründe meyve ve sebze sınıflandırması temel olarak tada göre yapılır. Bu sınıflandırmada bitkinin tatlı kısmına meyve, bitkinin yenilebilir ve meyvelere göre daha tatsız, ekşimsi veya bariz bir tadı olmayan kısmına sebze denir. Ayrıca bu sınıflandırmaya göre meyveler genellikle tatlılar ile beraber servis edilebilirken, sebzeler ana yemek ile servis edilir. Girişte bahsettiğim bitkiler (domates, salatalık, patlıcan, fasulye ve biber) bu sınıflandırmada birer sebzedir. Çünkü bu bitkilerin tadı tatlı değildir. Ayrıca bu bitkiler tatlı ile servis edilmez.

Bu bilgiler doğrultusunda bir bitkinin sebze mi yoksa meyve mi olduğu hangi sınıflandırmayı esas aldığınıza göre değişmektedir.

Bilimsel olarak sebzenin bir tanımının olmaması, 1800'lü yılların sonunda "domates bir meyve mi yoksa sebze mi" sorusununun sorulduğu bir mahkemenin düzenlemesine neden olmuştur. Farklı yerlerden sebze ve meyve alıp bunları New York'ta satan John Nix, Amerika devletinin o tarihlerde yenilediği vergi sistemine dava açmıştır. John Nix'e göre domates bir meyvedir (o yıllarda meyveler vergiden muaftı). Bu nedenle domatesler için vergi ödememelidir . Fakat vergi memuru Edward Hedden domatesi sebze olarak nitelendirmektedir ve John Nix domatesler için vergi ödemelidir.

Konu mahkemeye taşınır. John Nix'in avukatı botanik alanında uzman bilim insanlarını mahkemeye getirir. Bilim insanları domatesin meyve olduğunu hakime anlatır. Ayrıca bilimsel sözlüklerden meyvenin tanımları okunarak domatesin bu tanımlara uyduğu gösterilir. Vergi memuru Edward Hedden'in avukatı ise insanların uzun zamandır domatesi sebze olarak tanımladığını anlatır. Ayrıca meyve ve sebze alım - satımı yapan kişileri mahkemeye çağırarak domatesin sebze olarak sınıflandırıldığını hakime göstermeye çalışır.

Avukatları ve uzmanları dinleyen mahkeme kararını verir. Kararını açıklayan hakim Horace Gray domatesin halk içinde kullanılan tanımını dikkate aldığını, bilimsel tanımının yaygın olmadığını söyler ve domatesi yasal olarak sebze olarak tanımlar. Böylece davayı kazanan vergi memuru Hedden, John Nix'ten domateslerin vergisini tahsil eder.

Bu tanımlamaları öğrendikten sonra ister bilimsel sınıflandırmayı istersek de aşçılık sınıflandırmasını kullanarak hangi bitkinin meyve, hangi bitkinin sebze olduğunu doğru olarak tanımlayabiliriz.