Kriko, İtalyanca bir kelime olan cricco kelimesinden dilimize yerleşmiştir. Arabamızın bir tekerleği patladığında krikoyu kullanarak yüzlerce kilo ağırlığındaki arabamızı rahatça kaldırabiliyor ve tekerleği değiştirebiliyoruz. Peki nasıl oluyor da bu küçük alet, uyguladığımız küçük kuvveti arabamızı kaldıracak kadar büyük bir kuvvete dönüştürebiliyor. Bu sorunun cevabını ünlü bilim adamı Blaise Pascal'ın (Okunuş : Bleis Paskal) çalışması ile verebiliyoruz.

Pascal Prensibi

Su cenderesi adı verilen bir düzenek hazırlayalım. Şekli sabit U şeklinde bir boru düşünelim. Boruya sıkıştıralamaz bir sıvı koyalım ve borunun açık kısımlarına da birer piston yerleştirelim.

Pistonlardan birini hareket ettirdiğimizde diğer piston da zıt yönde hareket edecektir. Çünkü pistona uyguladığımız kuvvet sıvıda bir basınç oluşturur. Bu basınç sıvının sıkışmaması nedeniyle sıvının her yerine eşit olarak dağıtılır. Yani diğer pistonun hemen altındaki alanda oluşan basınç 2. pistonun yukarıya doğru hareket etmesini sağlar.

Borunun açık kısımları özdeş olduğundan uygulanan kuvvet aynı şekilde diğer pistona iletilir. Yani 1. pistona uygulanan kuvvet ile 2. pistonda ortaya çıkan kuvvet eşittir. Fakat pistonların olduğu kısımların genişliklerini değiştirirsek işler değişir.

Birinci kuvvetin uygulanmasıyla sıvıda bir basınç oluşur. Bu basınç sıvının heryerine eşit olarak iletilir. Bu nedenle pistonların alt yüzeyine uygulanan sıvı basınçları da eşittir. Basınç, birim alana uygulanan kuvvet olduğundan ve pistonların sıvı ile temas ettiği yüzey alanları farklı olduğundan,

Basınç = Kuvvet / Alan
1. Pistona Uygulanan Sıvı Basıncı = Kuvvet1 / 1. Pistonun Alanı
2. Pistona Uygulanan Sıvı Basıncı = Kuvvet2 / 2. Pistonun Alanı
Basınçlar Eşit olduğundan,
Kuvvet1 / 1. Pistonun Alanı = Kuvvet2 / 2. Pistonun Alanı

Pistonları silindir kabul edersek pistonların alt yüzeyleri birer daire olacaktır. Eğer 1. pistonun yarıçapı, 2. pistonun yarıçapından 5 kat küçükse,

Uygulanan Kuvvet / πr2 = Oluşan Kuvvet / πr2
Uygulanan Kuvvet / π12 = Oluşan Kuvvet / π52
Oluşan Kuvvet = 25xUygulanan Kuvvet

Gördüğünüz gibi oluşan kuvvet, uyguladığımız kuvvetten 25 kat daha büyük olmaktadır. Pistonların yarıçapları ayarlanarak oluşan kuvvet artırılabilir. Krikonun uyguladığımız kuvvetle yüzlerce kiloluk arabaları kaldırması da bu şekilde mümkün olmaktadır.

Kriko Nasıl Çalışır?

Kriko tamamen Pascal Prensibi ile çalışmaktadır.

Sistemde bulunan ve tek yöne sıvıyı ileten vanalar sayesinde Pascal Prensibi gerçekleşir. Böylece küçük pistona uygulanan kuvvet büyük pistonda büyük kuvvete dönüşür. Bu sayede kriko kaldırma görevini yerine getirir.

Pascal Prensibinin Diğer Kullanım Alanları

Kriko gibi hidrolik kaldırma sistemlerinde

Arabaların fren sistemlerinde

Artezyen kuyuları, su kuleleri ve barajlarda Pascal Prensibi'nden yararlanılmaktadır.